Dlaczego sądy nie powinny wydawać nakazów

Pisaliśmy już o tym czym są nakazy zapłaty. Powiedzieliśmy, że nakazy obok wyroków i postanowień stanowią formę, w której sądy ostatecznie orzekają o sprawach. Podstawową różnicą między nakazem i wyrokiem jest to, że przed wydaniem wyroku pozwany jest wzywany na rozprawę. Przed wydaniem nakazu pozwany z kolei nie ma pojęcia o toczącej się przeciwko niemu sprawie.

Dlaczego się tak dzieje? Teoretycznie – dla naszego dobra, bo celem jest usprawnienie funkcjonowania sądów i przyśpieszenie rozpoznawania spraw. Aby zrealizować ten postulat wprowadzono specjalny tryb rozpoznawania spraw oczywistych i nie budzących wątpliwości. To właśnie procedura nakazowa.

W praktyce wygląda to tak, że jeśli sąd otrzymuje pozew o zapłatę należności z faktury i powód dołączył do niego, np. umowę i dowód wydania towaru pozwanemu, to sąd uznaje, że roszczenie jest oczywiste i zamiast wyznaczać rozprawę – wydaje nakaz. Po otrzymaniu nakazu pozwany ma zawsze możliwość odwołania się i skierowania sprawy na tradycyjny tor. Odbędą się rozprawy, a na koniec sąd wyda wyrok. Jeśli natomiast pozwany po otrzymaniu nakazu nie odwoła się, oznacza to, że zgadza się z twierdzeniami powoda i nakaz staje się prawomocny. W ten sposób mamy sprawę zakończoną w miesiąc, dwa zamiast, np. w rok.

Zatem sądy wydają nakazy zapłaty, aby szybciej rozpoznawać sprawy. Ale, oczywiście mogą to robić TYLKO nie naruszając podstawowych praw pozwanego. Prawo do obrony zagwarantowane jest poprzez możliwość złożenia odwołania. To jednak za mało, aby taka przyśpieszona procedura rozpoznawania spraw była zgodna z Konstytucją. Dlatego kodeks postępowania cywilnego w art. 499 § 1 pkt 2 gwarantuje, że nakazy zapłaty w postępowaniu upominawczym mogą być wydawane wyłącznie w sprawach nie budzących wątpliwości. Z przykrością należy stwierdzić, że ten postulat jest często przez sądy bagatelizowany – szczególnie w sprawach masowo kierowanych przez firmy windykacyjne.

Sądy zarzucane są falą pozwów sformułowanych nierzetelnie. Regułą jest, że do pozwów nie dołącza się podstawowych dowodów na poparcie twierdzeń firmy windykacyjnej, jak umowa pożyczki/kredytu, dowód dokonania wypłaty środków na konto pozwanego itp. Zdarza się, że firma windykacyjna nie dołącza umowy cesji czyli w ogóle nie udowadnia, że dług kupiła i ma prawo kierować jakiekolwiek żądania do pozwanego. Często jedynym dokumentem potwierdzającym roszczenie jest prywatne oświadczenie firmy windykacyjnej, czyli tzw. wyciąg z ksiąg rachunkowych funduszu sekurytyzacyjnego. W takiej sytuacji roszczenie budzi poważne wątpliwości i nakaz zapłaty nie powinien być wydany.

Mimo wszystko regułą jest, że nakazy zapłaty w takich sytuacjach z sądu wychodzą. Pojawia się pytanie: dlaczego? Przecież równie dobrze Jan Kowalski mógłby napisać pozew przeciwko Janowi Nowakowi twierdząc, że ten ma zapłacić 100 000 zł, nie dołączając do swojego pozwu żadnych dokumentów. Oczywiście w takiej sytuacji sąd nie wydałby nakazu tylko tradycyjnie doręczył pozew i wyznaczył rozprawę, o której zawiadomiłby pozwanego. Dlaczego zatem gdy taki pozew kieruje Fundusz Sekurytyzacyjny sądy wydają nakazy? Na to nie pytanie nie ma żadnego racjonalnego wytłumaczenia.

Można by powiedzieć, że dalej wszystko jest w porządku, bo dysponujemy przecież 14-dniowym terminem do złożenia sprzeciwu/zarzutów. Jednak nie możemy tym argumentem usprawiedliwiać faktu, że nakazy wydawane są niezgodnie z prawem, bo w sprawach budzących poważne wątpliwości.

Podsumowując – dlaczego sądy wydają nakazy zapłaty? Ponieważ chcą działać szybciej. Niepokojące jest jednak to, że często czynią to kosztem pozwanych, łamiąc przepisy kodeksu postępowania cywilnego.

No dobrze, ale omyłki sądu w stosowaniu prawa są rzeczą normalną i po to mamy zasadę dwuinstancyjności, aby takie zaniedbania były korygowane przez sąd drugiej instancji. Problem jednak w tym, że z momentem, gdy upłynie 14-dniowy termin do złożenia sprzeciwu tracimy jakąkolwiek możliwość podważenia nakazu wydanego niezgodnie z przepisami prawa.

Dobrą wiadomością jest to, że coraz częściej sądy powstrzymują się od wydawania nakazów zapłaty w sytuacjach wątpliwych i kierują sprawy na rozprawę, zawiadamiając o tym pozwanego. Ciągle jest to jednak wyjątek, a powinno być regułą.